Më shumë rreth asaj që bëjmë

Drejtësia Dokumentimi dhe Memorializimi Edukimi Pajtimi

Drejtësia

Lufta në Kosovë ka zgjatur nga data 28 shkurt e vitit 1998 deri më 12 qershor të vitit 1999 kur është nënshkruar marrëveshja e Kumanovës. Gjatë kësaj kohe janë kryer shumë krime kundër popullatës civile dhe krime të luftës. Prandaj, pas përfundimit të luftës në Kosovë janë hapur shqyrtimet e para kryesore lidhur me akuzat për këto krime. Që nga viti 2000, Fondi për të Drejtën Humanitare Kosovë, është angazhuar në përcjelljen dhe analizën e gjykimeve për krimet e luftës. Kështu duke kontribuar në forcimin e sundimit të ligjit në Kosovë përmes raporteve dhe rekomandimeve mbi mënyrat më të mira për përmirësimin e performancës së gjyqësorit, si dhe legjislacionit dhe procedurat e aplikuara në gjykimet për krime lufte. FDHK, gjithashtu asiston në përfaqësimin e viktimave në procedurat e kompensimit dhe ngritjen e ankesave ligjore kundër autorëve të krimeve të luftës në Serbi.

Përkushtimi ynë në drejtësi vazhdon edhe përmes formave të ndryshme të avokimit që mundësojnë përmbushjen e së drejtës së viktimave në drejtësi dhe informimin e publikut të gjërë mbi proceset e gjykimeve për krime të luftës.

Monitorimi i gjykimeve për Krime Lufte
FDH Kosovë është e vetmja organizatë që i ka ndjekur në mënyrë sistematike, ka monitoruar dhe analizuar gjykimet e krimeve të luftës në nivel të Kosovës.

Që nga përfundimi i konfliktit të armatosur në Kosovë, Fondi për të Drejtën Humanitare Kosovë (FDHK) është duke e realizuar projektin “Monitorimi i gjykimeve për krimet e luftës dhe veprat penale me prapavijë politike dhe etnike në Kosovë”.

Në kuadër të këtij projekti FDHK monitoron të gjitha seancat gjyqësore në këto procese para gjykatave në Kosovë dhe mbledh dokumentacionin gjyqësor nga këto procese. Si rezultat i monitorimit të seancave gjyqësore dhe duke e analizuar dokumentacionin gjyqësor, FDHK përgatitë analizën e secilit gjykim pas përfundimit të procesit gjyqësor. Përveç përgatitjes së analizave dhe publikimit të tyre, FDHK rregullisht publikon raportin vjetor mbi lëndët për krime lufte dhe veprat penale me prapavijë etnike apo politike. Raporti vjetor përmban informacione të detajuara mbi proceset gjyqësore që janë zhvilluar gjatë vitit kalendarik, analizat e rasteve gjyqësore me të gjeturat dhe rekomandimet për institucionet relevante. Gjithashtu, FDHK në kuadër të këtij projekti realizon komponentin e edukimit të të rinjve, duke angazhuar studentë në monitorimin e seancave gjyqësore dhe duke i kyçur në diskutime profesionale mbi Drejtësinë Tranzicionale. Në këtë mënyre, studentët i plotësojnë njohuritë e tyre teorike me punë praktike.

FDHK është e vetmja organizatë që i përcjell dhe analizon në mënyrë sistematike gjykimet e krimeve të luftës dhe gjykimet për krime të motivuara etnikisht dhe/ose politikisht në nivel të Kosovës.

Rastet e përfunduara për krime lufte
shih rastet

Dokumentimi dhe Memorializimi

Edhe pse kanë kaluar mbi dy dekada nga përfundimi i luftrave në ish-Jugosllavi, ka pasur pak vullnet politik për t'u përballur me trashëgiminë e një të kaluare të dhunshme. Që nga viti 1998 FDH Kosovë së bashku me FDH kemi mbledhur histori të viktimave, të dhëna dhe dëshmi, duke dokumentuar kështu çdo person të vrarë dhe/apo zhdukur gjatë luftës në Kosovë. Ne jemi të përkushtuar për të mbajtur gjallë kujtimin e viktimave përmes iniciativave të ndryshme, duke përfshirë ekspozita, filma dokumentarë, ligjërata dhe forma tjera të kujtesës digjitale.

Storytelling Events
Ballafaqimi me të kaluarën - Historitë

Iniciativa për seritë e diskutimeve të hapura të ‘Ballafaqimi me të kaluarën - Historitë’ ka për qëllim tregimin e historive të njerëzve të ndryshëm, si kanë jetuar para luftës, si kanë jetuar gjatë luftës dhe si jetojnë sot. Këto diskutime mbahen në Qendrën e Dokumentimit Kosovë, hapësira publike e FDHK-së, e cila është krijuar për të informuar dhe dokumentuar luftën e Kosovës përmes ballafaqimit me të kaluarën dhe drejtësinë tranzicionale.

Arsyeja e këtyre diskutimeve është të krijojë një platformë që të ndahen përvojat e njerëzve në mënyrë që të ofrohet një kuptim më i plotë i ndikimit të luftës tek individët dhe komunitetet.

Për më tepër, diskutimet synojnë të krijojnë një mundësi që publiku të mësojë më shumë për përvojat e atyre që janë ndikuar drejtpërdrejt nga lufta. Kjo kontribuon në një kuptim më të mirë edhe të ndikimeve shoqërore, kulturore dhe ekonomike të konfliktit.

Luigj Ndou rrëfen tregimin e tij personal për ‘Ballafaqimi me të kaluarën - Historitë’ duke përshkruar vitet e '90 dhe ngjarjet që çuan në luftë. Si psikoterapeut profesionist, ai na ofron perspektivën e tij mbi luftën dhe një analizë të detajuar mbi dhunën, dhunuesit dhe torturën si mjete kryesore të regjimeve totalitare. Gjatë bombardimeve të NATO-s, ai ishte në Beograd duke përgatitur doktoraturën. Z. Ndou tregon për sfidat e jetës atje, ai na rrëfen për kapjen e tij dhe të disa shokëve nga policia serbe dhe vuajtjet si të burgosur në Beograd, ku qëndruan të mbyllur për 27 ditë në një stacion policie para se të dërgoheshin në burg.

Ramë Manaj rrëfen tregimin e tij personal për “Ballafaqimi me të Kaluarën – Historitë”. Ai e nis historinë e tij me kujtime nga fëmijëria, vështirësitë dhe distanca prej disa kilometrash vetëm për të mbërritur në shkollën e fshatit. Ai vazhdon rrëfimin duke përshkuar vitet e 90 ta, periudhën e para luftës dhe kujtimet e tij të shoqëruara me ngjarje të rëndësishme rreth themelimit të Lidhjes Demokratike të Kosovës.
Si pasojë e luftës në Kosovë, Ramë Manaj ka humbur djalin e tij Yllin dhe vëllanë më të vogël Ismajlin. Ai rrëfen peripecitë nga këndvështrimi i një familjari të të zhdukurve me dhunë dhe vështirësitë e paimagjinueshme për të zbuluar të vërtetën duke qenë ai vetë pjesë dhe dëshmitar i proceseve dhe komisioneve për të zhdukurit me dhunë të luftës.

Svetllana flet për qëndrimin e saj personal mbi nocionin e përkatësisë. Çfarë përbën komunitetin, zhvendosjen, përjetimin e humbjes dhe pikëllimin. Ajo u përpoq të hapë diskutim mbi format e ndryshme të dhunës sistematike/ politike që ndodhin në jetën tonë të përditshme (në familjet tona dhe në institucione të tjera). Të gjithë ata që janë të ndryshëm dhe/ose që nuk përputhen me normat dhe vlerat e përgjithshme shoqërore përjetojnë një formë të dhunës politike. Në kohë të errëta, llojet e tilla të politikave shpeshherë çojnë në forma më të rënda të dëmtimit, si dëbimi, pezullimi ose vdekja. Në fund ajo rrëfeu ngjarjet që çuan në verën tragjike të vitit 1999, kur gjyshërit e saj Lubica dhe Jovan Llazareviq fillimisht u rrëmbyen nga banesa e tyre në Gjakovë dhe më pas u vranë (gjyshja e Svetllanës ende zyrtarisht figuron si person i zhdukur).

Arjeta Spahiu ishte e ftuara e katërt në serinë e historive gojore për ‘Ballafaqimi me të kaluarën – Historitë’. Ajo e nis rrëfimin duke kujtuar një fëmijëri të lumtur rrethuar nga kujdesi i prindërve në mesin e një familje të gjerë në qytetin e Ferizajit. Për të është me rëndësi të bëhet dallimi i jetesës para dhe pas vitit 1999, vit ky që shënon si mbarimin e lufttës por edhe përballjen me humbjet e saj. Ky vit për Arjetën përkon me zhdukjen e babait të saj të marrë nga forcat serbe. Ajo rrëfeu peripecitë e kërkimit të vazhdueshëm të tij pas luftës, vullnetin për të mos u dorëzuar, angazhimin e saj me organizatat humanitare dhe përballjen me faktin se fatin e njëjtë të babait të saj e ndanin mijëra njerëz të tjerë në vend.

Libër Kujtimi i Kosovës
Libër Kujtimi i Kosovës është një përmendore e viktimave të krimeve të luftës, luftëtarëve dhe njerëzve të cilët në mënyrë të dhunshme janë zhdukur gjatë viteve 1998 - 2000

Ju mund të shkarkoni listën e të vrarëve, zhdukurve dhe të rënëve 1998 – 2000 këtu: http://www.liberkujtimiikosoves.org/db/kkp_sq/index.html

Kjo përmendore është e gjallë por e pashkatërrueshme. Thirrja që t’i dilet përballë, të lexohet çdo emër, që të dihet kush janë këta njerëz, si kanë rënë dhe që njerëzit t’i kujtojnë njerëzit. Me kalimin e kohës, me të dhënat mbi fatin e të zhdukurve të mbetur dhe varrezave të fshehta dhe të dhënave të reja mbi krimet e kryera dhe viktimat, Libër Kujtimi i Kosovës do të bëhet dëshmitari më i besueshëm i të kaluarës sonë jo të largët. Hulumtuesit e krimeve të luftës dhe historianët kanë fituar një bazë të faktografuara nga disa burime të pavarura, të cilën mund ta kontrollojnë përmes emrave, lokacioneve dhe ngjarjeve. Për herë të parë në histori të Ballkanit, numrat janë zëvendësuar me emra të cilët nuk lejojnë hapësirë për manipulime, minimizim apo ekzagjerim.

Na ishte një herë që kurrë mos qoftë

1024 fëmijë të vrarë

109 fëmijë të zhdukur

Na ishte njëherë është fillimi i natyrshëm i çdo përralle. Në këtë rast, është fillimi i rrëfimit të luftës. Nën shikimin naiv të fëmijëve na çelet një botë që nuk duhet t'i përkas reales, ashtu si përralla.

Për krijimin e këtij memoriali është folur me prindërit e familjarët e viktimave dhe kjo ekspozitë shpreh dëshirën e tyre për t'i kujtuar ata me gjësendet e vetme të mbetura të një fëmijërie të ndërprerë.

Vizito virtualisht
Tregime Lufte

Më shumë se 13,500 njerëz u vranë dhe / ose u zhdukën si rezultat i luftës në Kosovë. Mijëra histori të katastrofës dhe terrorit ndodhën në të gjithë Kosovën, shumë prej tyre të pathëna. Deklaratat e dëshmitarëve okularë dhe anëtarëve të familjes së viktimave, dokumentet gjyqësore dhe burime të tjera informacioni shndërrohen në histori të shkurtra të animuara për nder të viktimave dhe familjeve të tyre dhe për qëllim të kujtimit të së kaluarës. Animacionet rrëfejnë ditën kur ndodhën vrasjet specifike dhe zhdukjet me forcë. Përmes këtyre historive njohim familjet dhe çka ata kanë përjetuar në momentet e tyre më të vështira, kur jeta e tyre dhe e të dashurve të tyre përfunduan sa hap e mbyll sytë.

Video

Rasti Bala

Rasti Goden

Rasti i dy mësimdhënësve

Rasti Sylmetaj

Rasti Rogova

Rasti Panda

Shënimi i Vendeve të Krimit
TPNJ: Rasti i Kosovës 1998-1999
Hetimet, rekonstruktimi dhe ndjekja penale e krimeve

Kriza politike që zhvillohej në Kosovë që nga fundi i viteve 80 dhe gjatë viteve 90 ka kulmuar në konflikt të armatosur midis forcave të Republikës Federale të Jugosllavisë (RFJ), Serbisë dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), që nga mesi i vitit 1998. Gjatë këtij konflikti të armatosur, ka pasur incidente ku dhuna e tepruar dhe jo-selektive e ushtruar nga Armata Jugosllave (AJ) dhe njësitë policore serbe të Ministrisë së Punëve të Brendshme (MPB-së) kanë rezultuar në vdekjen e civilëve, shpërnguljen e popullatës civile dhe me dëmtim të pronave të civilëve. Me gjithë përpjekjet për përfundimin e krizës, duke përfshirë edhe dërgimin në Kosovë të një misioni ndërkombëtar verifikues, konflikti ka vazhduar deri në datën 24 mars të vitit 1999 dhe edhe përtej kësaj date, kur forcat e NATO-s kanë nisur një fushatë të sulmeve ajrore kundër caqeve në RFJ-së. Kjo fushatë e bombardimit ka përfunduar në datën 10 qershor të vitit 1999 dhe është përcjellë me tërheqjen e forcave të RFJ-së dhe të Serbisë nga Kosova.

Prolog

Krimi që pritej të ndodhte

Hetimi

Hetimi i vonuar i vendit të krimit

MODELI I KRIMIT

Eksodi i fundit i shekullit XX

VRASJET MASIVE

Të mbijetuarit nga fushat e vrasjeve në Kosovë

FSHEHJA E PROVAVE

Nuk ka kufomë – nuk ka krim

EPILOGU GJYQËSOR 1

Përtej dyshimit të arsyeshëm

PENGIMI I HETIMEVE

Shumë pengesa, pak prova

HALLKA E CILA MUNGON

Zinxhiri komandues pa komandantë

EPILOGU GJYQËSOR 2

Dyshimi i arsyeshëm

Edukimi

Për shkak të rëndësisë që rinia ka në çdo vend, e për shkak se ajo përmban edhe shumicën e popullatës në vendin tonë, FDH Kosovë është e fokusuar të ngrisë ndërgjegjësimin e tyre në ballafaqim me të kaluarën. Sot, në materialin zyrtar mësimor në Kosovë injorohen shumë fakte në lidhje me krimet e luftës të kryera në Kosovë dhe shpërndahen informata gjysmake dhe të njëanshme. Prandaj, që nga viti 2011 ne ndihmojmë sa më shumë studentë të universiteteve dhe shkollave të mesme të informohen rreth parimeve të drejtësisë tranzicionale, duke sqaruar rëndësinë e zbatimit të mekanizmave të drejtësisë tranzicionale të tilla si ndjekjet penale, dëmshpërblimet, reformat institucionale dhe komisionet e së vërtetës.

Ligjërata dhe punëtori

Gjeneratat e reja në shkollë e as në universitet nuk mësojnë për luftën në Kosovë e as për mënyrën se si duhet të ballafaqohemi me pasojat e saj sot si shoqëri.  FDHK me lejen e Ministrisë së Arsimit, ka mbajtur qindra ligjërata dhe punëtori anë e mbanë Kosovës, për të gjitha komunitetet, në shkolla e në universitete mbi ballafaqimin me të kaluarën dhe Drejtësinë Tranzicionale.

Për të kuptuar më mire temën, katër shtyllat e drejtësisë tranzicionale mbajnë fokusin në rastin e Kosovës. Gjatë një dite, pjesëmarrësit kanë mundësinë të mësojnë nga përvoja jonë për statistikat më të sakta mbi të gjithë personat e vrarë zhdukur si pasojë e luftës në Kosovë, mbi procedurat dhe të dhënat e gjykimeve për krime lufte në lidhje me krimet e kryera në Kosovë, format dhe mënyrat e reparacioneve dhe rëndësinë e reformave institucionale.

Pasi jo gjithçka mund të shtjellohet brenda një dite, në fund të çdo ligjërate apo punëtorie, material informues si broshura për Drejtësi Tranzicionale (për shkolla të mesme) apo Manuali për Drejtësi Tranzicioanle u shpërndahet studentëve për të kuptuar më shumë rreth temës.

Shkolla verore

Shkolla verore bashkon të rinjtë e të gjitha komuniteteve në Kosovë për të mësuar më detajisht rreth Drejtësisë Tanzicionale dhe ballafaqimit me të kaluarën.

Në këtë shkollë 5 ditore, pjesëmarrësit kanë mundësinë të dëgjojnë prej ligjëruesve nga Kosova dhe rajoni mbi katër shtyllat e drejtësisë Tranzicionale (E drejta në Drejtesi, e drejta për të ditur, Reparacionet dhe Reformat Institucionale). Përveç kësaj, pjesëmarrësit kanë edhe mundësinë të vizitojnë vendet e krimit dhe të takojnë të mbijetuarit dhe të kuptojnë rëndësinë që e kaluara ka në të ardhmen tonë të përbashkët.

Pjesëmarrësit e ndryshëm në shkollat verore mbi Drejtësinë Tranzicionale, kanë vazhduar angazhimin e tyre në këtë temë duke u bërë aktivistë të të drejtave të njeriut në organizata dhe institucione të ndryshme.

Punë Praktike

FDHK nga mesi i vitit 2011, filloi praktikën e punësimit të studentëve të vitit të fundit ose të diplomuarve të rinj të drejtësisë për të monitoruar gjykimet për krime lufte si vullnetarë.

Vullnetarët, si pjesë e detyrimeve të tyre të projektit, monitorojnë seancat gjyqësore, përgatisin raporte ditore mbi gjykimet që ata kanë vëzhguar, marrin pjesë në diskutime profesionale në lidhje me gjykimet e vëzhguara, prezantojnë vëzhgimet e tyre mbi gjykimet dhe performancën e zyrtarëve gjyqësorë, përgatisin punime seminarike ose ese mbi temën e krimeve të luftës, të cilën ata i prezantojne para një grupi të tërë studentësh të angazhuar në këtë projekt.

Që nga viti 2011, mbi nëntëdhjetë studentë kanë bërë praktikë në këtë projekt. Shumë studentë që janë paraqitur si vullnetarë në FDHK janë sot prokurorë, gjyqtarë, avokatë të suksesshëm; ata janë të angazhuar në institucione gjyqësore dhe shtetërore ose japin një kontribut të rëndësishëm përmes shoqërisë civile

Pajtimi

Arritja e një verzioni të përbashkët të historisë përmes proceseve të kërkimit të së vërtetës, kujtesës së përbashkët për të kaluarën, është thelbësore për pajtimin dhe për ecjen përpara. Për shkak të karakterit rajonal të luftërave në ish-Jugosllavi, duke e përfshirë edhe konfliktin në Kosovë, si dhe për shkak të lëvizjes së viktimave dhe të kryerësve përgjatë rajonit, bashkëpunimi rajonal duhet të jetë një nga elementet thelbësore, prandaj FDH Kosovë vazhdon të jetë i dedikuar në mbështetjen e KOMRA-s që të themelojë një konsensus rajonal të bazuar në faktet lidhur me të kaluarën si dhe përparimi i procesit të pajtimit mes komuniteteve të ndryshme dhe mes shteteve.

Pajtimi mund ndodhë në nivele individuale, ndërpersonale, socio-politike dhe institucionale dhe ka për qëllim rikthimin e dinjitetit, përmbysjen e shkaqeve strukturore të margjinalizimit dhe diskriminimit dhe kthimin e viktimave në pozicionin si bartës të të drejtave dhe lirive.

Koalicioni i Kosovës për Pajtim

Ballafaqimi me

vizito faqen e KKP https://kcr-ks.org

Seti i aktiviteteve nën objektivin specifik “Ballafaqimi me të kaluarën” do të targetojë institucionet relevante të Kosovës dhe organet qeveritare që kërkojnë zhvillimin e strategjive dhe politikave kombëtare me ndjeshmëri ndaj përkatësisë etnike dhe viktimave që merren me drejtësinë tranzicionale dhe procesin e pajtimit në Kosovë. Vetëm kur korniza legjislative kombëtare dhe organet / institucionet qeveritare do të adresojnë me ndjeshmëri dhe në mëynrë të drejtë nevojën e të gjitha komuniteteve të Kosovës viktimat e mizorive të së kaluarës të të gjitha etnive, miratimet qeveritare do të bëhen faktor kontribues për pajtimin në Kosovë. Ndërhyrja e propozuar synon t’i ofrojë qeverisë informacionet dhe njohuritë të cilat janë parakushte për zbatime qeveritare të përgjegjshme dhe etnikisht të ndjeshme në procesin e ballafaqimit me të kaluarën dhe pajtimit.

Seti i veprimeve nën objektivën specifik “Ballafaqimi me të tashmen” synon të sigurojë përfshirje aktive të komunitetit thelbësor (gra, të rinj) dhe grupeve profesionale (gazetarë) në përpjekje për të adresuar keqkuptimet aktuale etnike dominuese dhe nxitëse të konflikteve.

Kjo do të arrihet përmes përpjekjeve strukturore në etiketimin / adresimin e stereotipeve etnike, promovimin e diversitetit kulturor si dhe promovimin e diskursit publik afirmues dhe  të ndjeshëm në aspektin etnik (përmes përfshirjes së mediave).

Kumulativisht, këto veprime do të rrisin mirëkuptimin dhe ndjeshmërinë e aktorëve të komunitetit ndaj interesave, pikëpamjeve dhe nevojave të paraqitura në grupe të tjera etnike në Kosovë, duke hequr poshtë konceptet dhe barrierat e gabuara etnike.

Ky set i aktiviteteve trajtojnë shtytësit e konfliktit në rritje, d.m.th. ato mangësi / besime në Kosovë që rriten me kalimin e kohës, duke zvogëluar kapacitetin dhe gatishmërinë e grupeve etnike të Kosovës për t’u përfshirë në dinamikat e pajtimit. Një investim i tillë në të ardhmen e Kosovës do të trajtojë dallimet gjuhësore, themelojë Ditën e Diversitetit Kulturor në Kosovë dhe do të përfshijë liderët e rinj nga etnitë e ndryshme në promovimin e këtyre vlerave.

Kjo do të mundësojë që përfituesit, veçanërisht grupet e të rinjve në Kosovë të fitojnë një pasqyrë më të mirë në vlerat e përbashkëta kulturore, të fitojnë një perspektivë të re të historisë së konfliktit etnik në Kosovë (të privuar nga keqkuptimet nacionaliste dhe populiste) si dhe të vendosin bazat dhe vetëdijen për nevojat për përgjigje institucionale ndaj barrierave gjuhësore në Kosovë.

Të gjithë faktorët e listuar janë thelbësorë për të ardhmen e bashkëjetesës etnike në Kosovë. Diversiteti, si dhe promovimi i diskursit publik afirmues dhe  të ndjeshëm në aspektin etnik (përmes përfshirjes së mediave). Kumulativisht këto veprime do të rrisin mirëkuptimin dhe ndjeshmërinë e aktorëve të komunitetit ndaj interesave, pikëpamjeve dhe nevojave të grupe të tjera etnike në Kosovë duke larguar keqkuptimet dhe barrierat etnike.

Komra
KOMRA është një komision rajonal për të vërtetuar faktet e krimeve të luftës dhe shkeljeve të tjera të rënda të të drejtave të njeriut të kryera në ish-Jugosllavi nga 1 janari 1991 deri më 31 dhjetor 2001.

Koalicioni për KOMRA  është themeluar në forumin e katërt rajonal për drejtësi tranzicionale, me 28.10.2008 në Prishtinë. Gjatë tri viteve pas themelimit, koalicioni ka nxituar debatin më të gjerë shoqëror të organizuar ndonjëherë në këtë fushë: procesin konsultativ mbi mandatin e KOMRA-së që përfshinte 6700 përfaqësues/e të shoqërisë civile, organizatat e të drejtave të njeriut, viktimave, familjet e viktimave dhe personave të pagjetur, refugjatë, veteranë / ushtarë, të burgosurit, avokatët, artistët, shkrimtar/e, gazetarë/e dhe individë të tjerë të shquar. Në formën e tryezave së rrumbullakëta pjesëmarrësit parashtruan propozimet dhe qëndrimet e tyre mbi mandatin e këtij trupi ndërshtetëror rajonal, për të zbulimin dhe bërjen publike të fakteve mbi krimet e luftës dhe shkeljet tjera të rënda të të drejtave të njeriut të viktimave dhe kryesve të tyre. Janë mbajtur 128 takime lokale dhe rajonale si dhe tetë forume ndërkombëtar për Drejtësi Tranzicionale. Propozimet e dala nga këto takime janë përfshirë në draft statutin e KOMRA-së i cili është analizuar më pas nga një grup ekspertësh, të formuar prej deleguarve të kryetarëve të shteteve dhe Kryesisë së Presidencës së Bosnje dhe Hercegovinës. Grupi i ekspertëve pas një vit pune, me datën 28.10.2014 ia dorëzoi Koalicionit propozimet për Ndryshimet e Draft Statutit i cili pastaj është miratuar nga Kuvendi me 14 nëntor të vitit 2014.
Sipas Draft Statutit, KOMRA është një komision ndërqeveritar i përberë nga shtete e dala nga territori i ish-Jugosllavisë. Ky trup jo-gjyqësor do të hulumtoj akuzat për të gjitha krimet e luftës dhe shkeljet tjera të të drejtave të njeriut në lidhje me luftën; do ti regjistroj të gjitha viktimat e luftës dhe viktimat e krimeve të lidhura me luftën; do të mbledhë informacione në lidhje me kampet dhe vende të tjera të përqendrimit të detyruar. Komisioni Rajonal do të jetë i pavarur nga themeluesit e saj. Do të financohen nga donacionet.
Nisma KOMRA thërret shtetet post-jugosllave që së bashku të krijojnë këtë komision dhe ti vërtetojnë faktet relevante për historinë dhe të ardhmen e gjithë hapësirës së ish-Jugosllavisë të cilat do të jenë të pranueshme për të gjitha palët dikur në konflikt. Nismën për themelimin e KOMRA-së deri në fund të vitit 2014 më nënshkrime e kanë mbështetur më shumë se 580,000 njerëz nga të gjitha shtetet e ish-Jugosllavisë.

vizito faqen e komra http://www.recom.link/

Qendra e Dokumentimit Kosovë

Të dhënat e mledhura me vite nga gjykatat, publikimet dhe hulumtimet prezantohen në forma të ekspozitave, dokumentarëve, ligjëratave dhe debateve në mënyrë që publiku të informohet mbi faktet e luftës në Kosovë dhe te krijohet nje hapësirë e re gjithpërfshirëse për krijimin e kujtesës kolektive.

Vizitoni hapësirën tonë publike

QDK