Krimi që pritej të ndodhte
Të dhënat e mbledhura me vite nga gjykatat, publikimet dhe hulumtimet prezantohen në forma të ekspozitave, dokumentarëve, ligjeratave dhe debateve në mënyrë që publiku të informohet mbi faktet e luftës në Kosovë dhe te krijohet nje hapësirë e re gjithëpërfshirëse për krijimin e kujtesës kolektive.
Ekspozita në kujtim të 1620 personave të zhdukur gjatë konfliktit të armatosur në Kosovë dhe menjëherë pas tij, duke përfshirë vitet 1998 – 2000, vjen në një kohë denoncimesh e zbulimesh të reja të varrezave masive të shumë dyshuara në territorin e Serbisë.
Të dhënat e 1620 personave në këtë ekspozitë nuk janë të dhënat e personave të zhdukur apo të pagjetur. Ato janë të dhënat e personave të zhdukur me forcë, të rrëmbyer, të ekzekutuar dhe të fshehur në varreza masive, të cilat, përgjatë më shumë se 20 viteve që na ndajnë nga krimet e kryera mbi popullsinë e Kosovës, janë tjetërsuar duke e bërë kërkimin dhe, si rrjedhojë, zbulimin e tyre sa vjen e më të ndërlikuar.
Mbi ato gjurmë dhe prova ka mbirë bari.
Na ishte njëherë është fillimi i natyrshëm i çdo përralle. Në këtë rast, është fillimi i rrëfimit të luftës. Nën shikimin naiv të fëmijëve na çelet një botë që nuk duhet t'i përkasë reales, ashtu si përralla.
Për krijimin e këtij memoriali është folur me prindërit e familjarët e viktimave dhe kjo ekspozitë shpreh dëshirën e tyre për t'i kujtuar ata me gjësendet e vetme të mbetura të një fëmijërie të ndërprerë
Kriza politike që zhvillohej në Kosovë që nga fundi i viteve 80 dhe gjatë viteve 90 ka kulmuar në konflikt të armatosur midis forcave të Republikës Federale të Jugosllavisë (RFJ), Serbisë dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), që nga mesi i vitit 1998. Gjatë këtij konflikti të armatosur, ka pasur incidente ku dhuna e tepruar dhe jo-selektive e ushtruar nga Armata Jugosllave (AJ) dhe njësitë policore serbe të Ministrisë së Punëve të Brendshme (MPB-së) kanë rezultuar në vdekjen e civilëve, shpërnguljen e popullatës civile dhe me dëmtim të pronave të civilëve. Me gjithë përpjekjet për përfundimin e krizës, duke përfshirë edhe dërgimin në Kosovë të një misioni ndërkombëtar verifikues, konflikti ka vazhduar deri në datën 24 mars të vitit 1999 dhe edhe përtej kësaj date, kur forcat e NATO-s kanë nisur një fushatë të sulmeve ajrore kundër caqeve në RFJ-së. Kjo fushatë e bombardimit ka përfunduar në datën 10 qershor të vitit 1999 dhe është përcjellë me tërheqjen e forcave të RFJ-së dhe të Serbisë nga Kosova.
Ismet Jonuzi është piktor dhe skulptor që jeton dhe punon në Kosovë. Në ekspozitën ‘Struktura e Paqes’, ai solli para shikuesve tri skulptura të ndërtuara nga armët të cilat ishin përdorur gjatë luftës në Kosovë e që artisti i gjeti në një fabrikë ku i kishin mbledhur për t’i shkatëruar. Në praktikat e tij artistike ai këto armë i ka shfrytëzua për të krijuar skulptura, kështu duke ua ndërruar funksionin e duke i kthyer në vepra artistike.
Wade Goddard fotografoi konfliktin, ushtritë, shkatërrimet dhe viktimat në Kosovë, që nga fundi i vitit 1997 deri në fundvit të 1999-tës ai punoi për revistën New York Times dhe Newsweek. Puna e tij nuk mbaroi aty sepse ai u kthye në Kosovë edhe gjatë viteve 2000 – 2001, duke dhënë kontributin e tij për gazeta dhe revista të tjera evropiane.
