Pretresno veće Specijalnog odeljenja Osnovnog suda u Prištini/Prishtinë (predsedavao sudija Arben Hoti[1]), u predmetu Tužilac protiv Zorana Đokića, donelo je 11. februara 2021. godine presudu kojom je optuženi Đokić oglašen krivim za izvršenje krivičnog dela ratni zločin protiv civilnog stanovništva, po više tačaka, počinjenih za vreme oružanog sukoba na Kosovu 1999. godine u pećkim naseljima Kristal i Kod solitera, za koje mu je izrečene kazna zatvora u trajanju od dvanaest (12) godina. U izrečenu kaznu optuženom je uračunato vreme provedeno u pritvoru od 1. februara 2019. godine.
Optuženi Đokić oglašen je krivim zbog toga što je u svojstvu rezervnog policajca pri srpskim snagama 28/29 marta 1999. godine u Peći/Pejë učestvovao u zlostavljanju, pljačkanju, proterivanju, ranjavanju albanskog civilnog stanovništva u pećkim naseljima Kristal i Kod solitera, u kojim prilikama su ubijena četvorica civila.
Presuda je doneta nakon glavnog pretresa otvorenog po optužnici Kancelarije STRK od 31. maja 2019. godine (KTS.br. 23/2018). Njome je optuženom stavljeno na teret da je u saizvršilaštvu sa nepoznatim licima počinio krivična dela: ratni zločin protiv civilnog stanovništva[2], ratni zločini koji ozbiljno krše član 3 Ženevskih konvencija[3] i ratni zločini koji ozbiljno krše zakone i običaje primenljive u oružanim sukobima koji nisu međunarodnog karaktera[4].
Oglašavajući optuženog krivim po izmenjenoj optužnici, sud je u kratkom obrazloženju prilikom objavljivanja odluke saopštio da je prilikom njenog donošenja analizirao svaki dokaz pojedinačno, utvrđujući činjenično stanje na osnovu iskaza svedoka i materijalnih dokaza. Na taj način, sud je došao do zaključka koji su dokazi odlučujući u ovom predmetu.
Optuženom je posebnim rešenjem veća mera pritvora produžena do pravosnažnosti presude, primenom člana 367, stav 2 ZPKRK, koji predviđa produženje mere pritvora prilikom izricanja kazne zatvora od pet (5) ili više godina.
Prilikom objavljivanja presude sud nije jasno precizirao konkretne radnje optuženog koje je on preduzeo kritičnih dana, te za koje je optuženi oglašen krivim. Prema dispozitivu presude koji je pročitan prilikom objavljivanja, može se zaključiti da je sud ocenio da je optuženi delovao u grupi. Ovim dispozitivom nije precizirano ni da li se i za koja se ubistva optuženi oglašava krivim. Obzirom da pismena presuda u ovom predmetu tek treba da bude obrađena, Fond za humanitarno pravo Kosovo (FHPK) ne može da se upusti u analizu navedenih dilema, kao i dokaza na kojima ona počiva i opravdanosti izrečene kazne.
Ipak, prateći redovno krivični postupak protiv optuženog Đokića od momenta njegovog lišenja slobode početkom februara 2019. godine, kao i na osnovu analize javno raspoložive dokumentacije u predmetu Tužilac protiv Zorana Đokića. FHPK nalazi da je krivični postupak protiv optuženog u toku samog glavnog pretresa vođen u skladu sa zakonskim odredbama. Međutim, ono što se može zameriti pretresnom veću je da je glavni pretres protiv optuženog, koji se nalazio u pritvoru, trajao dugo (od 4. decembra 2019. godine do 11. februara 2021. godine). Odredbe Zakonika o krivičnom postupku (član 314, stav 1, tačka 1.2) decidivno predviđaju da postupak pred pretresnim većem može trajati do sto dvadeset (120) dana. Ovaj rok se prema zakonu može produžiti samo obrazloženim zahtevom i u slučaju velikog broja svedoka ili postojanja okolnosti koje su neophodne za utvrđivanje činjeničnog stanja. FHPK nema informacija o tome da li su uloženi zahtevi za produženje pretresa, odnosno da li je on produžen zbog sticaja zakonom predviđenih uslova ili po inerciji, što bi, ako je to slučaj, predstavljalo povredu zakona. Ono što se može primetiti je da je u toku četrnaest (14 ili 11 ako se uzme u obzir tromesečni prekid rada suda) meseci, koliko je trajao pretres, pretresno veće zasedalo četrnaest (14) dana, tokom kojih je saslušano sedamnaest (17) svedoka predloženih od strane stranka u postupku. Pandemija Covid-19 ne može biti opravdanje za ovako dugo trajanje glavnog pretresa u slučajevima kada se optuženi nalazi u pritvoru.
FHPK takođe nalazi da je pretresno veće presudu u ovom predmetu objavilo suprotno zakonskim odredbama. Član 366, stav 1 ZKPRK izričito predviđa da se nakon okončanja pretresa objavljivanje presude može odložiti najdalje tri (3) dana. U ovom predmetu, glavni pretres je okončan 4. februara, dok je presuda objavljena 11. februara 2021. godine.
FHPK isto tako nalazi da je tužilaštvo izmenu (odnosno u konkretnom slučaju proširenje) optužnice nakon okončanog dokaznog postupka obavilo u suprotnosti sa odredbama Zakonika o krivičnom postupku (član 241, stav 1, tačka 1.7), jer je ova izmena sudu dostavljena bez obrazloženja, odnosno bez elaboriranja razloga i dokaza koji su uticali na proširenje optužnice.
Optužnica protiv Đokića podignuta je od strane Kancelarija STRK (državna tužiteljka Habibe Salihu) 31. maja 2019. godine u pravcu napred navedenih krivičnih dela. Njome se optuženi tereti da je u toku marta i aprila meseca 1999. godine, preciznije 29. marta 1999. godine, u naselju Kristal u Peći/Pejë, delujući u okviru organizovane kriminalne srpske grupe, u sastavu koje su bili uniformisani i naoružani pripadnici vojske, policije i paravojnih grupa (i dalje nedostupni organima gonjenja Kosova), primenom mera zastrašivanja, pljačke, ubistava i proterivanja, povredio telesni integritet ili zdravlje nezaštićenog albanskog civilnog stanovništva koje nije direktno učestvovalo u sukobu. Stanovništvo naselja je proterano iz njihovih kuća, pojedincima su oduzete znatne količine novca, četiri osobe su ubijene.
Izmenjenom optužnicom, tužilaštvo je pored navedenih radnji po prvoj tački optuženom stavilo na teret i da je istog dana, u istom naselju i svojstvu, u saizvršilaštvu sa drugim licima, pored proterivanja civilnog stanovništva iz njihovih porodičnih kuća, pucajući iz vatrenog oružja naneo telesne povrede dvojici dečaka starosti tri (3) i devet godina (9), koji su se sa pojedinim članovima njihovih porodica udaljavali iz naselja.
Kancelarija STRK je optuženom kao posebno krivično delo stavila na teret da je u periodu od marta-aprila meseca 1999. godine u Peći/Pejë, preciznije 28. marta 1999. godine, u naselju Kod solitera, koje se sada zove Rrokaqielli, delujući kao član organizovane kriminalne srpske grupe u policijskim i vojnim uniformama, u nameri da pričini veliku patnju ili ugrozi telesni integritet i zdravlje ljudi, primenom mera zastrašivanja prema nezaštićenom civilnom stanovništvu, ubistvima, pljačkanjem, naređivanjem iseljavanja civilnog stanovništva, ulazeći po kućama Albanaca, tražeći novac i pucajući iz oružja (marke kalašnjikov) u vazduh i obraćajući im se rečima: „Sve Albance treba ubiti, idite u Albaniju“. Na taj način, on je prinudio ove građane da napuste svoje kuće i upute se u različitim pravcima, neki za Albaniju, drugi za Crnu Goru.
[1] Članovi pretresnog veća, sudije Albina Shabani Rama i Shadije Gërguri.
[2] Predviđeno i kažnjivo članom 142 KZ SFRJ, koji je u primeni uredbom UNMIK-a 24/1999 od 12. decembra 1999. godine.
[3] Predviđeno i kažnjivo članom 152, stav 1 KZRK (2012).
[4] Predviđeno i kažnjivo članom 153, stav 1, tačke 2.1; 2.2; 2.5; 2.8; 2.13 i 2.15 i člana 3 KZRK (2012).
