Kosovski Srbin kažnjen sa 22 godine zatvora za ratni zločin u Maloj Kruši/Krusha e Vogël
Pretresno veće Odeljenja za teška krivična dela pri Osnovnom sudu u Prizrenu, kojim je predsedavao sudija Artan Sejrani (članovi pretresnog veća: Ajser Skenderi i Xheladin Osmani), nakon održanog glavnog pretresa otvorenog po optužnici Kancelarije STRK PPS.br.149/09 od 26. aprila 2018. godine u predmetu Tužilac protiv Darka Tasića, donelo je 22. juna 2020. godine presudu kojom je optuženi Tasić oglašen krivim za izvršenje krivičnog dela ratni zločin protiv civilnog stanovništva počinjenog u saučesništvu po dvema tačkama. Krivično delo za koje je optuženi oglašen krivim predviđeno i kažnjivo: članom 142, u vezi sa članom 22 Krivičnog zakona (KZ) SFRJ; članom 152, u vezi sa članom 31 KZRK (2013. godine); zajedničkim članom 3 Ženevskih konvencija, kao i Dodatnim protokolom II. Optuženi Tasić kažnjen je jedinstvenom kaznom zatvora u trajanju od dvadeset dve (22) godine.
Sud je optuženog Tasića oglasio krivim po dvema tačkama:
- zato što je za vreme oružanog sukoba na Kosovu, u periodu od 25. do 26. marta 1999. godine, u selu Mala Kruša/Krusha e Vogël, Opština Prizren, u naselju Hajdari u svojstvu rezerviste policijskih snaga, u saučesništvu sa drugim nepoznatim počiniocima, pripadnicima vojnih snaga Savezne Republike Jugoslavije (SRJ), policijskim i paravojnim snagama Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) Srbije čiji identitet nije mogao biti utvrđen, uzeo učešća u oduzimanju, pljačkanju i krađi imovine, namernom uništavanju imovine (paljenju kuća) i prisvajanju imovine velikih razmera koje nije bilo opravdano vojnim potrebama, što je za posledicu imalo nanošenje štete, oduzimanje vozila, poljoprivrednih mašina i drugih vrednih predmeta koje su pripadale oštećenom Kasumu Hajdari, kao i drugim članovima porodice Hajdari i ostalim meštanima sela. Time je on počinio krivično delo pljačkanja, samovoljnog uništavanja koje nije opravdano vojnim potrebama, kao i ozbiljnog napada i povrede ljudskog dostojanstva, čime je u saučesništvo počinio krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva predviđeno članom 142 u vezi sa članom 22 KZ SFRJ, trenutno kažnjivim članom 152 stav 2.2 u vezi sa članom 31 KZRK (koji je bio u primeni u periodu od 1. januara 2013. godine do 15. aprila 2019. godine). Optuženi je navedenim radnjama takođe povredio i zajednički član 3 Ženevskih konvencija od 12. avgusta 1949. godine, kao i članovi 4 (stav 2 - tačke e i g) i član 13 Dodatnog protokola II na Ženevske konvencije od 8. juna 1977. godine. Uz primenu navedenih odredbi, optuženom je izrečena kazna zatvora u trajanju od sedam (7) godina.
- zato što je između 26. i 27. marta 1999. godine u istom svojstvu, u saučesništvu sa drugima nepoznatim pripadnicima policijskih MUP-a SRJ, i pripadnika srpskih paravojnih snaga odgovorno i sa umišljajem uzeo učešća u skrnavljenju beživotnih tela (leševa) nepoznatog broja neidentifikovanih lica, tako što ih je protivzakonito spaljivao i pokušavao da ih uništi, nedolično ih bacajući u reku Drim na lokacijama u okolini sela Mala Kruša/Krusha e Vogël, što predstavlja čin ozbiljnog napada i povredu ljudskog i ličnog dostojanstva. Time je on počinio krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva kažnjivo članom 142 u vezi sa članom 22 KZ SFRJ, takođe kažnjivo članom 152 stav 2.2 u vezi sa članom 31 KZRK (2013), uz povredu zajedničkog člana 3 Ženevskih konvencija od 8. avgusta 1949, te člana 4(e) i članova 8 i 3(c) Dodatnog protokola II na Ženevske konvencije. Optuženom je za navedene radnje izrečena kazna zatvora u trajanju od šesnaest (16) godina. Sud je optuženom, shodno zakonskim odredbama, izrekao jedinstvenu kaznu zatvora u trajanju od dvadeset i dve (22) godine. U izrečenu kaznu uračunato mu je vreme provedeno u pritvoru od 22. novembra 2017. godine. On je takođe presudom obavezan da plati troškove postupka u iznosu od dve hiljade (2 000) eura.
Oštećeni su za ostvarivanje imovinsko-pravnog zahteva upućeni na građansku parnicu.
Presuda nije konačna, može se osporavati žalbama.
Osnovni sud je u kratkom obrazloženju presude naveo da je svoju odluku doneo na osnovu dokaza izvedenih u toku glavnog pretresa, odnosno iskaza svedoka saslušanih u toku pretresa, koji su pred sudom posvedočili da su kritičnog dana optuženog videli kako prisvaja njihovu imovinu, pljačka i pali njihove kuće ili kuće njihovih komšija, kao i da učestvuje u nedoličnom ponašanju prema žrtvama, skrnavljenju leševa, paljenju i bacanju beživotnih tela u reku Drim.
Nalazi Fonda za humanitarno pravo Kosovo (FHPK) Sud je nakon objavljivanja presuda izneo kratko obrazloženje o dokazima kojima se rukovodio prilikom njenog donošenja. FHPK pozdravlja ovu praksu i nju treba da primenjuju svi sudovi. Iako su Zakonikom o krivičnom postupku sudovi obavezni da nakon objavljivanja svoje odluke iznesu kratko obrazloženje, domaće sudije nisu to praktikovale od preuzimanja nadležnosti u postupanju po optužbama za ratne zločine.
Osnovni sud je u obrazloženju naveo kojim se dokazima rukovodio prilikom donošenja odluke, kao i da je optuženom izrekao kaznu zatvora u navedenom trajanju na osnovu zakonik koji je stupio na snagu 1. januara 2013. godine i koji je prema nalazima suda blaži za počinioca. Ovaj zakonik je primenjivan i prilikom podizanja optužnice, kao zakon po kojem je krivično bilo delo trenutno (kada je podignuta optužnica) kažnjivo, pored zakona koji je bio na snazi u vreme izvršenja krivičnog dela, po kojem je krivično delo kvalifikovano. Na osnovu analize zakona koji su bili na snazi u vreme izvršenja krivičnog dela kojim se optuženi tereti, kao i zakonika koji su na Kosovu bili u primeni nakon oružanog sukoba i Krivičnog zakonika koji je trenutno na snazi, FHPK nalazi da zakonik, po kojem je optužnom izrečena kazna zatvora u navedenom trajanju, nije povoljniji za optuženog u pogledu visine zaprećene kazne za krivično delo ratni zločin protiv civilnog stanovništva.
Članom 152 KZRK (2013) za delo koje se optuženom stavlja na teret predviđena je kazna zatvora u trajanju od pet (5) godina do kazne doživotnog zatvora. Pomenuti zakonik je strožiji u odnosu na zakon koji je bio na snazi u vreme izvršenja krivičnog dela (KZ SFRJ). Naime, KZ SFRJ (sa izmenama koje su nastupile uredbom UNMIK-a 24/1999 od 12. decembra 1999. godine kojima je ukinuta smrtna kazna), za izvršenje krivičnog dela ratni zločin protiv civilnog stanovništva predviđena je kazna zatvora u trajanju od pet (5) godina do petnaest (15) ili kazna zatvora od dvadeset (20) godina.
Od oružanog sukoba na Kosovu u svim predmetima koji su procesuirani zbog osnovane sumnje da su okrivljeni počinili ratne zločine, njihove radnje su kvalifikovane kao ratni zločini prema KZ SFRJ, po istom zakonu su okrivljenima izricane i krivične sankcije, zato što je isti u pogledu zaprećene kazne blaži za počinioce. Prema KZ SFRJ, nije moguće izricanje kazne u vremenskom trajanju između petnaest (15) i dvadeset (20). godina npr, u trajanju od šesnaest (16) ili sedamnaest (17) ili osamnaest (18) ili devetnaest (19) godina.
Uz svo poštovanje za žrtve zločina počinjenog u selu Mala Kruša/Krusha e Vogël krajem marta 1999. godine i priznanje nenadoknadivog gubitaka za članove njihovih porodica, FHPK takođe nalazi da su sudovi obavezni da postupaju u skladu sa zakonskim odredbama. Nikome ne može biti izrečena strožija kazna zatvora od one koja je predviđena zakonom, bez obzira ko je počinilac krivičnog dela i bez obzira na posledice počinjenog krivičnog dela. Prilikom donošenja odluke o izricanja krivičnih sankcija sudovi se moraju pridržavati zakonom predviđenih normi. Opštim odredbama krivičnih zakonika koji su bili na snazi na Kosovu nakon oružanog sukoba, kao i zakonikom koji je trenutno na snazi, predviđeno je da se krivična dela i predviđene kazne mogu izricati samo na osnovu zakona. Takođe, prema počiniocu uvek treba primeni zakon koji je blaži po njega.
Na kraju, treba imati u vidu da je predmet protiv optuženog Tasića bio deo istrage koja je povodom zločina u Maloj Kruši/Krusha e Vogël bila vođena protiv skoro pedesetoro (50) osumnjičenih. Tužilaštvo treba da nastavi istragu protiv počinilaca ubistva koja su se u ovom selu dogodila krajem marta 1999. godine, kako bi odgovorna lica bila kažnjena za ove zločine i kako bi se bar donekle ostvarila pravda za žrtve i članove njihovih porodica.
FHPK ovom prilikom ne želi da se upušta u ocenu dokaza od strane suda, do ovog momenta kao organizacija koja se bavi redovnim posmatranjem suđenja za ratne zločine, nije imao pristupa sudskoj dokumentaciji ranijih faza krivičnog postupka u predmetu.
Tok krivičnog postupka Glavni pretres po ocenjenoj optužnici Kancelarije STRK od 26. aprila 2018. godine otvoren je 13. septembra 2018. godine, kada je tužilaštvo preciziralo optužnicu uglavnom u tehničkom smislu. U toku pretresa, sudsko veće je zasedalo dvadeset i četiri (24) sudska dana, u toku kojih je u cilju rasprave o navodima optužnice saslušano šesnaest (16) svedoka koje je predložila Kancelarija tužilaštva. U toku pretresa pročitane su i izjave tri (3) svedoka iz ranijih faza krivičnog postupak koji su u vreme održavanja glavnog pretresa preminuli ili se nalaze u teškom zdravstvenom stanju, zbog čega nisu mogli da pristupe sudu. Izvedeni su i materijalni dokazi, koji se uglavnom odnose na dokumentaciju pribavljenu putem pravne pomoći od strane Međunarodnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ). Odbrana nije iskoristila zakonsko pravo za predlaganje svedoka ili dokaza kojim bi se potvrdio alibi optuženog. Stranke u postupku su na kraju rasprave iznele završne argumente, za i protiv optužnice. Optuženi se u toku pretresa branio ćutanjem. Podržao je završne argumente njegove odbrane.
Glavni pretres je bio prekinut na period nešto duži od tri meseca po odluci Sudskog saveta Kosova od 12. marta 2020. godine, odnosno do 15. juna 2020. godine.
Ovaj prekid prouzrokovala je pandemije korona virusa (Covid-19). Kako je odlaganje glavnog pretresa trajalo duže od tri (3) meseca, glavni pretres je pred istim većem i strankama u postupku ponovo bio otvoren, optužnica je bila pročitana za zapisnik, po kojoj se optuženi ponovo izjasnio da nije kriv. Stranke u postupku su ostale pri ranije iznetim uvodnim izlaganjima, za zapisnik su pročitani i dokazi izvedeni u toku pretresa, kao i iskazi svedoka i materijalni dokazi. Nije bilo predloga novih dokaza. Glavni pretres je u toku celog trajanja beležen video i audio. Optužnicu je podigao međunarodni tužilac Paul Flynn. Ovo je zadnja optužnica misije EULEX-a pre okončanja izvršnog mandata ove Misije na Kosovu. Optužnicu je toku glavnog pretresa zastupala tužilac Kancelarije STRK Drita Hajdari.
Zadnjeg dana zasedanja pretresnog veća, za vreme dok su stranke u postupku u sudnici iznosile završne argumente, pred zgradom Osnovnog suda u Prizrenu okupili su se članovi porodica žrtava, oštećeni, meštani sela Mala Kruša/Krusha e Vogël. Bile su to uglavnom žene i majke žrtava, protestvujući, tražeći pravdu i strogu kaznu za optuženog, kaznu doživotnog zatvora. Članovi porodica žrtava protestvovali su i na dan objavljivanja presude.
